بررسی نقشه خوانی ساختمان

همانطور که شما هم می دانید نقشه خوانی ساختمان یکی از مهمترین مراحلی است که باید اطلاعات دقیق و کاملی را نسبت به آن داشته باشیم در واقع قدم اول طراحی سازه، تهیه نقشه ها و مدلسازی می باشد. اما آیا مهندس محاسب می تواند نقشه تهیه شده توسط مهندس معمار را تغییر دهد؟ برای کنترل پلان موقعیت ساختمان مهندس محاسب چه باید بکند؟

در این مقاله جامع به بررسی نقشه خوانی ساختمان به زبان ساده خواهیم پرداخت و کنترل هایی را که مهندس محاسب باید بر روی نقشه ها انجام دهد را بیان خواهیم کرد.

انواع فاز های صفر، یک و دو در طراحی سازه

فاز صفر طراحی سازه :

شامل مطالعات معماری می‌باشد. در این فاز شناخت نسبت به اقلیم منطقه، شرایط معماری منطقه، ضوابط و قوانین، چارچوب‌ها و استانداردها و… مدنظر می‌باشد و پروژه از نظر توجیه فنی و اقتصادی و همچنین توجیه اجتماعی معماری مورد بررسی قرار می گیرد. اطلاعات و شناخت موردنظر در فاز صفر معماری در بسیاری از موارد از طریق مذاکرات با کارفرما و آگاه شدن از نیازهای مورد نظرش به دست می‌آید.

فاز یک طراحی سازه :

پس از نهایی شدن طرح در فاز صفر، نقشه‌ های ساختمان را به طور دقیق با مقیاس مناسب ترسیم می‌کنند. این نقشه‌ها ویژگی‌های معماری ساختمان از قبیل نحوه‌ی استقرار، روابط فضاها و مشخصات نماهای ساختمان را نشان می‌دهد و مبنای ارزیابی و تصمیم‌گیری کارفرمایان و استفاده‌کنندگان و سرمایه‌گذاران هستند.

برای تفهیم طرح به دیگران، ترسیم، ارائه دقیق و زیبای طرح و حتی ساخت ماکت، اهمیت به سزایی دارد.

به‌ طور کلی نقشه‌ های فاز یک در ساختمان شامل “نقشه موقعیت ساختمان“، “نقشه پلان طبقات“، “نقشه برش ساختمان” و “نقشه نماهای ساختمان” می‌باشد.

فاز دو طراحی سازه :

برای اجرای هر ساختمان با بهره گرفتن از نقشه‌ های فاز یک، نقشه‌ های اجرایی (فاز دو) آن را تهیه می‌نمایند. این نقشه‌ها شامل مواردی از جمله نوع فونداسیون‌ها، ابعاد ستون‌ها، مسیر لوله‌ها، جنس دیوارها، جنس و جزئیات در و پنجره‌ها، مصالح کف سازی، محل استقرار لامپ‌ها و … می‌باشد.

به‌طورکلی نقشه‌های فاز دو (نقشه های اجرایی) به چهار دسته تقسیم می‌شود:

انواع نقشه در فاز دو طراحی سازه:

نقشه‌های معماری: توسط مهندس معمار طراحی می‌شود که مشخصات کامل مصالح و جزئیات اجرایی قسمت‌های مختلف ساختمان را تعیین می‌کند .

نقشه‌های سازه: که توسط مهندس محاسب طراحی می‌شود و به معرفی مشخصات فونداسیون‌ها، ستون‌ها، تیرها و پوشش سقف‌ها می‌پردازد.

نقشه‌های تأسیسات مکانیکی: که توسط مهندس مکانیک طراحی می‌شود و به معرفی سیستم آب‌رسانی، دفع فاضلاب، نحوه‌ی گرمایش و سرمایش می‌پردازد .

نقشه‌های تأسیسات الکتریکی: که توسط مهندس برق طراحی می‌شود و به معرفی سیستم روشنایی، کلید و پریز و تلفن ساختمان می‌پردازد .

مواردی که باید طراح سازه قبل از شروع طراحی کنترل کند

مهندس طراح سازه، از نقشه‌های فاز یک جهت شروع طراحی استفاده می‌کند. در تهیه ی مجموعه نقشه‌های فاز دو (نقشه های اجرایی) توسط محاسب، لازم است نکاتی در نظر گرفته شود که در ذیل به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

کنترل مهندس محاسب روی نقشه موقعیت ساختمان (سایت پلان):

نقشه موقعیت ساختمان

علاوه بر بررسی نقشه بهتر است طراح از محل پروژه بازدید کند تا از موارد زیر اطلاع یابد:

• موقعیت پلاک­ های مجاور، جهت تصمیم­ گیری در انتخاب سیستم سازه ­ای.
  مثلاً در جهتی که فقط پلاک مجاور قرار دارد (x) می ­توان قاب خمشی یا مهاربند برون‌محور و هفتی یا هشتی در جهتی که خیابان قرار دارد (y) سیستم مهاربندی هم‌محور یا دیوار برشی (به جهت عدم وجود بازشو یا ورودی در محل قرار گیری سیستم جانبی) استفاده نمود.
• ارتفاع سازه‌های پلاک مجاور، جهت تعیین درز انقطاع.
  هیچ گاه “دریفت” طبقات سازه صفر نیست؛ بنابراین جهت عدم برخورد سازه مورد نظر با سازه‌ های مجاور در زله، با توجه به استاندارد 2800، باید درز انقطاع در پلان در نظر گرفته شود. گاهی معمار تمام سطح زمین را در پلان معماری در نظر می­ گیرد اما لازم است میزان محاسبه‌ شده دقیق درز انقطاع با توجه به ارتفاع سازه و زمین یا ساختمان‌های مجاور، از پلان معماری کم شود.
• ارتفاع سازه و تراز پی سازه‌های مجاور جهت تمهیدات ایمنی مانند سازه نگهبان، دیوار حائل و …
  حتی‌ الامکان تراز طبقات سازه مورد نظر با تراز طبقات سازه‌ های مجاور اختلاف کمی داشته باشد تا در هنگام زله خرابی سازه‌های مجاور را تشدید نکند. (چرا؟)

کنترل مهندس محاسب روی نقشه پلان طبقات:

نقشه پلان طبقات

طراح سازه باید جهت دستیابی به موارد زیر، پلان طبقات سازه را دقیقاً بررسی کند:

• تشخیص نوع کاربری بخش‌های مختلف طبقات جهت تعیین نوع بارهای وارده و “بارگذاری سازه”
• کنترل “ستون گذاری‌” های پیشنهادی مهندس معمار بدین منظور باید فاصله دهانه تیرها بیش از حد، زیاد نباشد؛ مثلاً جهت بیشتر نشدن عمق تیرها از حد ضخامت معمول سقف‌ها (حداکثر 40 سانتی متر) بهتر است فاصله دهانه‌ها در سازه فولادی کمتر از 6 متر و در بتنی بسته به نوع سقف کمتر از 7 متر باشد. در صورت وجود دهانه‌های بلند باید با طراح معماری م شود تا تمهیداتی برای رفع این موضوع در نظر گرفته شود مانند جابجایی یا افزایش ستون‌ها.
  همچنین جهت انتقال بهتر بار راه پله و آسانسور، ستون‌ها در چهارگوشه اتاقک پله بررسی شود تا در صورت امکان وجود داشته باشد.
  محل قرارگیری ستون‌ها از نظر تداخل با فضاهای معماری باید کنترل شود، این کار علاوه بر کنترل “ستون گذاری”در پلان طبقات باید در برش و نمای سازه نیز بررسی شود.
• محل دقیق بازشوها در پلان مشخص شود؛
  تا در صورت نیاز با توجه به سطح بازشو تیر فرعی برای وجوه آن در نظر گرفته شود. و بحث مهم تر آنکه، عملکرد سقف از نظر ایجاد “دیافراگم صلب” تحت الشعاع قرار نگیرد.
• نوع و محل “دیوارهای تیفه بندی” در نظر گرفته شود؛
  تا طبق اصول بارگذاری اگر وزن تیغه‌ها از حدی (200 کیلوگرم در مترمربع تیغه) بیشتر بود به‌ صورت مرده و در محل خودش وارد شود.